Wprowadzenie do oznaczeń spawów
Spawanie jest jedną z najczęściej stosowanych metod łączenia elementów metalowych w przemyśle. Aby zapewnić prawidłowe wykonanie i wysoką jakość połączeń spawanych, niezbędne jest precyzyjne określenie wymagań dotyczących spoiny. Służą do tego oznaczenia spawów stosowane na rysunkach technicznych.
Znaczenie oznaczeń spawów w przemyśle
Prawidłowe oznaczenia spawów na rysunku technicznym mają kluczowe znaczenie dla:
- Jednoznacznego zdefiniowania rodzaju, wymiarów i położenia spoiny
- Zapewnienia powtarzalności procesu spawania
- Kontroli jakości wykonanych połączeń
- Usprawnienia komunikacji pomiędzy konstruktorem, technologiem i spawaczem
Stosowanie znormalizowanych oznaczeń spawów pozwala uniknąć błędów i nieporozumień na etapie produkcji.
Podstawowe symbole spoin
Symbol spoiny to graficzne oznaczenie stosowane na rysunku technicznym, reprezentujące sposób przygotowania złącza do spawania oraz kształt spoiny. Podstawowe symbole to:
| Symbol | Rodzaj spoiny |
|---|---|
 |
Spoina czołowa |
 |
Spoina pachwinowa |
 |
Spoina otworowa |
Symbole są uzupełniane o dodatkowe oznaczenia określające m.in. grubość, długość i położenie spoiny.
Rodzaje spawów i ich oznaczenia
Wyróżnia się wiele rodzajów spoin, różniących się kształtem, zastosowaniem i sposobem wykonania. Poniżej omówiono najważniejsze z nich wraz z odpowiednimi oznaczeniami.
Spoiny czołowe
Spoiny czołowe stosuje się najczęściej do łączenia elementów doczołowo, na styk. Zapewniają dużą wytrzymałość złącza. Oznaczenia zawierają symbol spoiny czołowej oraz informacje o grubości, długości, liczbie warstw itp.
Spoiny pachwinowe
Spoiny pachwinowe znajdują zastosowanie przy łączeniu elementów, których powierzchnie tworzą kąt rozwarty. Mogą być jednostronne lub dwustronne. W oznaczeniu podaje się m.in. grubość (a) i długość spoiny.
Spoiny brzeżne
Spoiny brzeżne wykonuje się na brzegach łączonych elementów. Stosuje się je m.in. przy spawaniu blach na zakładkę. W oznaczeniu podaje się m.in. grubość spoiny (a) i położenie znakiem fasolki.
Spoiny grzbietowe
Spoiny grzbietowe stosuje się do łączenia elementów blaszanych na styk lub na zakładkę. Wykonuje się je na grzbiecie złącza. Oznaczenie zawiera odpowiedni symbol oraz wymiary spoiny.
Spoiny otworowe
Spoiny otworowe wykonuje się w specjalnie przygotowanych otworach lub wycięciach w łączonych elementach. Stosuje się je m.in. jako spoiny pomocnicze lub zabezpieczające. W oznaczeniu stosuje się symbol spoiny otworowej oraz wymiary spoiny i otworów.
Metody kontroli jakości spoin
Istotnym elementem procesu spawania jest kontrola jakości wykonanych spoin. Służą do tego różne metody badań, których oznaczenia także umieszcza się na rysunku technicznym.
Metody wizualne (VT)
Badania wizualne polegają na oględzinach spoiny nieuzbrojonym okiem lub przy użyciu przyrządów optycznych. Pozwalają wykryć wady powierzchniowe, takie jak pęknięcia czy podtopienia. Oznaczenie: VT.
Metody ultradźwiękowe (UT)
Badania ultradźwiękowe wykorzystują fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości do wykrywania nieciągłości w spoinie i materiale rodzimym. Umożliwiają lokalizację wad wewnętrznych. Oznaczenie: UT.
Metody penetracyjne (PT)
Badania penetracyjne polegają na pokryciu powierzchni specjalną cieczą penetrującą, która wnika w ewentualne nieciągłości. Po usunięciu nadmiaru penetrantu, wady są widoczne w świetle UV jako kolorowe wskazania. Oznaczenie: PT.
Metody radiograficzne (RT)
W badaniach radiograficznych wykorzystuje się promieniowanie jonizujące (np. rentgenowskie) do uzyskania obrazu wnętrza spoiny na kliszy. Metoda pozwala wykryć nieciągłości wewnętrzne. Oznaczenie: RT.
Metody magnetyczne (MT)
Badania magnetyczno-proszkowe polegają na magnesowaniu badanego przedmiotu i pokryciu jego powierzchni proszkiem ferromagnetycznym. W miejscach występowania nieciągłości pojawiają się charakterystyczne wskazania. Oznaczenie: MT.
Metody szczelnościowe (LT)
Badania szczelności polegają na próbach ciśnieniowych z użyciem cieczy, gazów lub próżni. Pozwalają wykryć nieszczelności w spoinie. Oznaczenie: LT.
Metody prądów wirowych (ET)
W badaniach prądami wirowymi wykorzystuje się zjawisko indukcji elektromagnetycznej. Metoda umożliwia wykrywanie nieciągłości powierzchniowych i podpowierzchniowych w materiałach przewodzących prąd. Oznaczenie: ET.
Przykłady oznaczeń spawów na rysunkach technicznych
Poniżej zamieszczono kilka przykładów oznaczeń spawów spotykanych na rysunkach technicznych wraz z ich objaśnieniem.
Przykłady spoin czołowych
Spoina czołowa V, dwustronna, gr. 5 mm, długość 100 mm.
Spoina czołowa 1/2V, jednostronna, gr. 3 mm, długość 50 mm z podpoiną.
Przykłady spoin pachwinowych
Spoina pachwinowa, a=4 mm, długość 80 mm, obustronna.
Spoina pachwinowa przerywana, a=5 mm, L=40 mm, e=25 mm.
Przykłady spoin brzeżnych
Spoina brzeżna, wykonana od strony strzałki, a=3 mm, długość 200 mm.
Przykłady spoin grzbietowych
Spoina grzbietowa, a=4 mm, długość 120 mm, b=2 mm.
Przykłady spoin otworowych
Spoina otworowa, średnica otworu d=10 mm, grubość blachy t=5 mm, a=5 mm.
